دەربارەی ڕیکخراوبوونی کرێکاران

موئەیەد ئەحمەد

ڕیکخراوبوونی خەباتی کرێکاران چەڵنجێکی گەورە و مەسەلەیەکی هەرە گرنگ و دەستبەجێیە کە ئەم چینە لە ئێستای عیراق و کوردستاندا ڕووبەڕویەتی.

چینی کرێکار لە کۆمەڵگەدا، بەهەردوو ڕەگەزی ژن و پیاو، و هەردوو بەشی لەسەرکار و بێکار، زۆربەی دانێشوانی کۆمەڵگە پیکئەهێنن، و هێزێکی گەورە و کاریگەری کۆمەڵایەتین، و لە خەبات و کێشمەکێشی بێووچاندان لە بەرامبەر سەرمایەداری و دەوڵەت و چەوسێنەرانیاندا. ئاشکریە کە هێزی سەرەکی بزوتنەوەی ناڕەزایەتی جەماوەرین و بڕبڕەپشتی “ڕاپەرینی ئۆکتۆبەر”ی عێراق و خۆپێشاندانەکانی کوردستانن.

لەگەڵ هەموو ئەو کارەکتەرانەیدا، هێشتا ئاستی ڕیکخراوبوونی سەربەخۆی ئەم چینە و یەکگرتوویی خەباتی ئابووری و سیاسی و ئایدیۆلۆژیی بە شیوەیەک نیە بێتەوە نە لەگەڵ جێگە كۆمەڵایەتیەکەیدا، و نە لەگەڵ ئەو ڕۆڵە سیاسیەی کە ئەیگێڕێ لە ڕوداوەکاندا. کێشەی ڕێکخراوبوونی چینی کرێکار و بەرجەستەکردنەوەی سەربەخۆیی سیاسی چینایەتی و فیکریی، بوەتە چەقی کێشەکانی خەباتی ئەم چینە و خاڵی دەستپیکردنی هەر هەوڵوتەقەلایەک بۆ بەهیز بوون و پێشڕەویی.

باسکردنی کێشەی ڕێکخستنی خەباتی چینی کرێکار یەکسەر و هاوکات کیشە و چەلێنج  و میکانیزمەکانی یەکانگیرکردنی هەرسێ لایەنی خەباتی ئابووری و سیاسی و تیوری ئەم چینە ئەهێنیێتە ئاراوە، و بە ناچاری ئەمانباتەوە سەر ئەوەی کە هەرسێ ئەم لایەنانەی خەباتی کرێکاری ڕەچاو بکەین و لە یەکەیەکی دانەپچڕاودا بیانبینین و مامەڵەیان لەگەڵ بکەین. ئەڵبەتە ئەم شیوە مامەڵەیە ئەوە ڕەت ناکاتەوە کە هەریەک لەم لایەنانەی خەباتی کرێکاران، سەربەخۆیەکی ڕێژەیی و شیواز و میکانیزمی بەرەوپێشچوونی خۆیانیان هەیە.

بە هەر حاڵ، لە هەر شۆێنیکەوە دەستپێبکەین بۆ  باسکردنی کێشەی ڕیکخراوبوونی کرێکاران خۆمان لە بەرامبەر  چینێکی کۆمەڵایەتیدا ئەبینین کە لە جوڵە و خەباتی  بێوچاندایە بە دژی سەرمایە و سەرمایەداری و دەوڵەت و دامودەزگا و هێز و حزبەکانی بورژوازی. ئەمەش یانی لەبەرامبەر کێشەی ڕیکخراوبوونی تۆێژیک یا کۆمەڵیک ئینسان نین کە خاوەنی بەرژەوەندیەکی تۆیژی و سێکتەری و یا سیکتاریستی بن، بەڵکو لە بەرامبەر کێشەی ڕێکخراوبوونی چینێکین کە کاریگەری لە سەر سەرجەم ژیانی ئابووری و کۆمەڵایەتی و سەرخانی سیاسی و فیکری و پرۆسەی گۆرانکاری شۆرشگیرانە و ڕەوەندی پێشرەوی کۆمەڵگە هەیە، نەک هەر ئەمەش بەڵکو  پۆتینسی ڕابەرایەتی سەرجەم ئەم  پرۆسەیەی هەیە.

لە ساڵی (١٨٦٤)دا و لە دیبەیت لەسەر نوسینی پڕۆگرامی ئینترناسیونالی یەکەم (کۆمەڵەی جیهانی کرێکاران) و بەدیاریکراوی لەسەر ئەوەی کە چ خیتابێکی پرۆگرامی (programmatic statement پرۆگرامتیک ستەیتمێنت) ئەتوانێ گونجاو بێت بۆ پێناسەی ڕیکخراوی ئینتەرناسێۆنالی یەکەم وەک “بزوتنەوەی چینایەتی کرێکاران”، بەبێ ئەوەی بناسرێتەوە بە هێچ یەک لە مەیلە ئایدیۆلۆژیەکانی ناو چینەکە و دەرەوەی چینەکە[i]. لە ئاکامی ئەو دیبەیتەدا بەم ڕستەیە گەیشتن کە مارکس نووسی: “بەدیهینانی ڕزگاریی چینی کرێکار بەدەستی چینی کرێکار خۆیەتی” [ii]، و ئەمە کرایە دەستپێکی دۆکیومینتی پەیرەوی ناوخۆی ئینترناسیوناڵی یەکەم.

هەر بۆیە ئەبینین لە سەرتاوە ڕوون بووە، بە تایبەت پاش ئەزمونی تاڵی کرێکاران لەگەڵ حزبە سیاسیە بورژواز دیمکراتەکاندا لە شۆرشی (١٨٤٨) لە فەرنسا، کە ڕزگاربوونی چینی کرێکار بەدەستی خۆی ئەنجام ئەدرێ و نابێ پاشکۆی هیچ  ‌حزب و هێزێکی سیاسی بورژوازی و وردە بورژوازی بێت، و دیارە ناشبێت تاقیگای هێچ یەک لە پرۆژە ئایدیولۆژیە سۆشیالیستەکانی دەرەوی خەبات و میکانیزمەکانی ناوخۆی ئەم چێنە بێت.

ئەو ڕستە بەرنامەیەی سەرەوە بەهەموو هێزی خۆی لەکاردایە لە ئیستاشدا و لەم سەردەمەی گەشەی سەرمایەداریدا. ئەمش یانی پڕۆسەی ڕزگاربوونی چینی کریکار لە واقعدا بزوتنەوەی چینایەتی کرێکارانە و خەباتی چینایەتی ڕزگاریخوازانەی ئەم چینەیە. هەر لەم ڕاستایەشدا، ئاشکرایە کە ڕزگاربوونی چینی کرێکار  پرۆژەیەکی دەرەکی خەباتی ئەو نیە تا کۆمەڵێک چاکخوازان بێن و پرۆژەی ئایدیۆلۆژی خۆیانی تیا تاقیبکەنەوە؛ سۆشیالیستی یا ئەنارکیستی یا ئەنارکۆ سەندیکالیستی و …هتد.  هەر بۆیە، ڕیکخراوبوونی چینایەتی کرێکاران شتێکی ئەبستراکت و دامەزراوەیکی خۆ لە خۆدا نیە، بەڵکو دیاردە و پێداویستی بەرەوپشێچونی ئەم بزوتنەوە چینایەتیەیە کرێکاریەیە. هەر لەم دیدگایەشەوەیە کە ئەتوانری بەدروستی لێکبدرێتەوە و ئەنجام بدری لە بەرژەوەندی ئەم چینە و خەباتی ڕزگاریخوازانەی سۆشیالستیی.

ڕەوتە سیاسی و فیکری و حزبیەکانی بورژوازی و ئینتیڵجنسیای بورژوازی و ووردە بورژوازی، هەبوونی چینی کرێکار لە عیراق و کوردستاندا حاشا لێئەکەن بەبیانوی ئەوەی کە ڕیژەی پرۆلێتاریای پێشەسازی و گواستنەوە و دامودەزگا خزمەتگوزاریە گەورەکان کەمە، و ووڵاتیكە بەزۆری لەسەر ڕێنتی (ڕەیعی) نەوت ئەژی و چەندەها بیانوی تری لەم بابەتە. بەڵام لەواقعدا و لە دەرەوی چوارچیوەی ئەم چەوەشەکاریانەدا، چەندین ملیون ئینسان لە سەرتاسەری عێراقدا شتیکیان نیە  پێی بژین  جگە لە هیزی کاری خۆیان و فرۆشتنی بە خاوەندارانی ئامڕازەکانی بەرهەمهێنان و گواستنەوە و دامودەزگا خزمەتگوزاریەکان و کۆمپانیاکانی کۆمۆنیکەیشن و هەموو سیکتەرەکانی تری بەرهەمهینان، لە کشتوکاڵی و پیشەسازی و لە سیکتەرەکانی گواستنەوە و خاونوبەرە و بازاڕ و بازرگانی و… هتد، جا دەوڵەتی بن یا سەرمایەی تایبەت. هەروەها بەشیکی تریان  گوزەرانیان لە ڕیگەی کاری ناجیگیر و دەستفرۆشی و کولەمەرگی بەرهەمهێنانی کشتوکاڵی بچووک و کار بۆ دامودەزگای دەوڵەتی و ئیداری و ماشینی گەورەی سوپا و پۆلیس و هەموو ‌‌هێزە چەکدارەکانی بورژوازی، بەڕیوەئەبەن.

پڕۆلیتاریای ئەمرۆ لە عێراق و هەریمی کوردستان، بەتایبەت بەشی لاوی ئەم چینە، نەک هەر ‌هێزێکی کؤمەڵایەتی بەرین و بەهیزە و دینەمۆی ژیانی ئابوری کۆمەڵگەیە، بەڵکو بڕىڕە پشتی نارەزایەتیە جەماوەریەکان و ڕاپەرینەکانە. نەک هەر ئەمەش، ڕەوەندی سیاسی و هاوسەنگی هێزی چینایەتی ناو کۆمەڵگەی شەڵەقاندوە و پایەی دەسەڵاتی ڕەوتە سیاسی و فیکریەکانی بۆرژوازی ئیسلامی و قەومی لەرزاندووە. لەم کێشمەکێشە سیاسیەدا سەدان لاوی پڕۆلیتاری لە كچ و کوڕ گیانیان لەدەستداوە لە خەباتیان دژی ڕژیم و دژی بێکاری و هەژاری و بێمووچەیی و دەیان موسیبەتی ئابوری و کۆمەڵایەتی تر و لە پێناوی بەدیهێنانی ئاڵۆگۆڕی ڕیشەیی  لە ژیانیاندا.

خەباتی سەندیکایی کرێکاران

بزوتنەوەی کرێکاری جیهانی لە دۆخێکی میژوویی دیاریکراوی پەرەسەندیندا زیاتر خەباتی  سەندیکایی بووە، هەتا ئیستاش و لە داهاتووشدا پایەیەکی هەرە  ئەسڵی خەباتی چینایەتی کریکاران و بزوتنەوەی کرێکاری پێکئە‌هێنێ، هەم لە مەیدانی خەباتی ئابووری و هەم لە مەیدانی خەباتی سیاسیان. ئەڵێم خەباتی سیاسیان، چونکە کاتێک ڕابەری سەندیکا ڕیفۆرمیستەکان ئاسۆی سیاسی پەرلەمانتاریزم و ڕیفۆریزمیان گرتۆتەبەر و گوایا دوورن لە سیاسەت، لە ڕاستیدا، بەو کارەیان خەباتی ئابوری کریکارانیان لە قاڵبداوە لە چوارچیوەی سیاسەتی ڕیفۆرمیستی بورژوازیدا.

ئەڵبەتە بزوتنەوەی کرێکاری کۆنسێپت و واقعێیكی فراونترە لە بزوتنەوەی سەندیکایی کرایکاران، چونکە هەموو شێوەکانی تری خەباتی ئابووری و سیاسی و تیوری چینی کرێکار ئەگرێتەوە. هەروەها لایەنەکانی ڕیکخراوبوونی جەماوەری و حزبی و خەباتی بەکۆمەڵیان ئەگڕیتەوە، هەر لە بزوتنەوەی کۆئۆپرەتیڤ و شورا کرێکاریەکان و کۆمیتەکانی کارگە و سەندیکا و کۆنفیدراسیۆنەکان تا خەباتی سیاسی-فیکری وحزبی پرۆلیتاریای سۆشیالیست، و ترادیسیۆنی خەباتکارانەی هەموو مەیەل و ڕەوتە سیاسی و فیکریەکانی تر،  لە مارکسیزم و ئانارکیزم و  سندیکا – ئەنارکیست تا سۆشیال دیمکرات و ڕیفۆرمیستەکان،  و بزوتنەوەکە هەردەم پڕە لە کێشمەکێشی ئەم لایەن و مەیل و ترادسیۆنانە.

لە هەرقۆناغیکی گرنگی بەرەوپێشچوونی خەباتی چینایەتی پرۆلێتاریادا کە کۆی سیستمە کۆمەڵایەتیەکە، واتە سەرمایەداری، بلەرزێنێ، دەوری هەموو ئەم ڕەوت و خەت و ترادسیونە سیاسی و فیکری و خەباتکارانەیە بەتیژی دەرئەکەوێت، وە  ئەکەونە ململانێیەکی مانونەمان و توندوتیژەوە بۆ یەکلاکردنەوەی بزوتنەوەی کریکاری یا بەرەو ڕاست، بە هەموو شیوەکانی لەوانە فاشیزم، یا بەرەو چەپ و سۆسیالیزم و کۆمۆنیزم، و یا بەرەو زەلکاوی ئۆپۆرتیوێنزم و کوشتنی وزەی شۆرشگیرانەی بزوتنەوەی کرێکاری بە چاوەڕوانی.

سیاستە بورژوا ئیمپریالیستیەکانی حزبە سۆشیال دیمکراتەکانی “ئینتیرناسیونالی دووهەم” و سەندیکا کریکاریە ڕیفۆرمخوازەکانیان، لەبەرامبەر جەنگی جێهانی یەکەم و لەبەرامبەر خەباتی شۆرشگێرانەی کرێکاران و سۆشیالیستەکانی ئەوکاتی ئەورپا، بە تایبەت لە ئەڵمانیا و فەرەنسا و بەریتانیا و  ووڵاتانی تر، نمونەی بەرجەسەتەی ئەو جەمسەرگیریەن لە دۆخە هەرە هەستیارەکانی کێشمەکێشی چینایەتیەدا، کە چۆن چەندین ملیۆن ئینسان کرانە قۆربانی ئەو سیاسەتە ڕاستڕەوانە و سازشکارانەیەی ڕابەرانی بزوتنەوەی کرێکاری لەگەڵ بورژوازیدا و بەشداریان لە تەرەفەکانی جەنگی جێهانی یەکەمدا.

لە مێژووی خەباتی سیاسی چینایەتی کرێکاران و زەحمتکێشان لە عێراقدا، ڕۆلی حزبە بەناو كۆمؤنیست و چەپەکان و ڕابەرانی سەندیکا حزبیەکانیان، بۆ لە قاڵبدانی بزوتنەوەی کریکاری و ڕاکێشانی بۆ ژیر سایەی بەرنامەی “بورژوازی نێشتمانی” عیراق، و لە قاڵبدانی بزوتنەوەکە لەچوارچێوەی ئاسۆی سیاسی و ئایدێۆلۆژی بورژوا پۆپۆلیستی دژە ئێمپریالیزم و “دیمکراسی شەعبی”، کارەساتی بەسەردا‌هێنان. نەک هەر ئەندامانی (حزبی شیوعی عیراق)، بەڵکو  چینی کرێکار و جەماوەری زەحمەتکێش و ستمڵێکراوان  بوونە قوربانی شاڵاوی وەحشیانەی بورژوا ناسێۆنالیستی-عەرەبی  و فاشیزمی بەعس و ٣٥ ساڵ لە دەسەلاتی  فاشیەت و جەنگ و کوشتن و بڕین.

لە ئیستاشدا بورژوازی ئیسلامی و قەومی لە (٢٠٠٣)وە خەریکی سەپاندانی سەندیکای حوکومەتیە بەسەر کرێکاراندا. سەندیکا کرێکاریەکانی سەر بەسەدریەکان و حەکیمیەکان و مالکییەکان و میلیشا ئێسلامیەکانی تر، و هەوڵوتەقەلای بورژوا ئۆپۆزسێۆنی قەومی-عەرەبی چەشنی ئەیاد عەلاوی، و حکومەتە یەکلەدواییەکەکانی رژێم و گەورە سەرمایەداران و کاربەدەستانی، هەردەم  بەردەوام بووە بۆ کۆنتڕۆلی خەباتی سەندیکایی کرێکاران لە چوارچیوەی ئەجیندە و ئاسۆ و سیاسەتی بورژوا قەومی و ئیسلامی و سەرمایەداری نیولیبرالیزمدا.

لە کوردستانیش کرێکاران بە جارێ بێمافکراون لە دروستکردنی سەندیکای سەربەخۆی خۆیان، و خەباتی سەندیکایی کریکاران لەمێژە کۆنترۆلکراوە و خراوتە چوارچیوەی سەندیکاکانی سەر بە حزبە بورژوا ناسیۆنالیست و میلیشیاکانی دەسەڵات.

سەرباری هەموو ئەمانە و بەبەردەوام  لە (٢٠٠٣)وە  هەوڵ و تەقەلاکانی  ڕیکخراوی ئەی ئیف ئیڵ – سی ئای ئۆی ((AFL-CIO  ئەمریکا  لە ڕێگەی هاوپشتیەوە (التضامن)،  وە هەروەها پرۆژە و ئەجیندەی (ڕیکخراوی کاری  جیهانی) بۆ  لە قالبدانی بزوتنەوەی کرێکاری و خەباتی سەندیکایی لە چوارچیوەی ڕیفۆرمیزی بۆورژوازی و قبوڵکردنی سیاسەتی نیولیبرالیزمی ئابووری لە عێراقدا، ڕانەوەستاوە.

سەرباری هەموو ئەم هێرشانە لەسەر کرێکاران و خەباتی سەندیکاییان، تا ئیستاش کرێکارانی کەرتی گشتی یاساکانی سالی (١٩٨٧)ی ڕژێمی بەعسی فاشیست بەسەریاندا جێبەجێ ئەکرێ و بێبەشکراون لە پێکهێنانی سەندیکای کرێکاری سەربەخۆ، بەڵام هەموو ئەم فشارانە نەیانتوانیوە بەربگرن بە خەباتی سەندیکا کرێکاریە سەربەخۆکان و بەتایبەت (یەکیەتی شورا و نەقابە کرێکاریەکان – اتحاد المجالس و النقابات العمالية في العراق) لەمەیدانی بەرگری لەمەفەکانی کرێکاران لە بواری فەڕزکردنی یاسای کار، و ئازادی ڕیکخراوبوونی سەندیکایی کرێکاران. ئیستاش هەموو ئەو سەندیکا سەربەخۆیانە و نوینەرانی کریکارانی سیکتەری پێشەسازی لەهەوڵ و تەقەلادان کە هەڵۆیست و دەنگی سەندیکا کرێکاریەکان و کرێکارە چالاکوانەکان یەکخەن  بەرامبەر “لاپەری سپی” دەوڵەت و سیاسەتی نیولیبرالیزمی ئابووری و‌ پڕایڤەتایزەکردنی کەرتی پێشەسازی و خزمەتگوزریەکان و..هتد.

خەباتی کرێکاران لە ڕێگەی سەندیکاکانیانەوە بۆ خۆی لایەنێکی خەباتی چینایەتی کرێکارانە و ئامرازی خەباتی ئابوریانە لە بەرامبەر سیستمی سەرمایەداری و چەوسینەرانیاندا، و زەرورەتێکە بۆ بەرگری کرێکاران لە خۆیان، و هەوڵوتەقەلای بەکۆمەڵیانە بۆ باشترکردنی ژیان و گوزەرانیان، و ئامرازی خەباتیانە بۆ وەرگرتنەوەی بەشیک لە زیادەبایی کە خۆیان بەرهەمیانهیناوە، لە چنگی سەرمایەداران و دەوڵەت و خاوەن ئامرازەکانی بەرهەمهێنان.

ئەمەش پێچەوانەی هەموو ئەوانەیە کە لەهەر دیدگایەکی ئایدێۆلۆژیەوە بێت و بەتایبەت ئەوانەی بەناوی بەرژەوەندی شۆرشگێرانەی کرێکاران و شۆرشی سۆشیالیستیەوە خەباتی سەندیکایی ڕەت ئەکەنەوە. ئەو ڕەوت و ڕابەرانەی کە خەباتی سەندیکایی کریکاران قفڵ ئەدەن  لەچوارچیوەی ڕیفۆرمیزمی بۆرژوازی و سازشکاریدا و ناهێڵین کرێکارانی ڕیکخراو لە سەندیکاکانیاندا تێکەڵی خەباتی سیاسی ببن و ببنە بەشیکی ئۆرگانێکی بزوتنەوەی چینایەتی سۆشیالسیتی کرێکار، ئەوە کێشمەکێشی سیاسی بورژوازیە بە ڕوویاندا و زاڵکردنی ئاسۆی بۆرژوازیە بەسەریاندا وە پەیوەندێكی بەخەباتی سەندیکایی کرێکارنەوە نیە.

خەباتی ئابوری کرێکاران  قوتابخانەی یەکخستنی ڕیزی خەباتی چینایەتی  کریکارانە و لە پەیوەندێکی ئۆرگانیکدایە لەگەڵ لایەنی خەباتی سیاسی و فیکری ئەم چینە. ئەمڕو خەباتی سەندیکایی كرێکاران دەرگیری چەڵێنج و کێشەی هەمەلایەنەیە لە تەوای جیهاندا و لە عێراقدا بە تایبەت و نەیتوانیوە  نەک هەر  کرێکارانی ناڕیکخراو و بێکار ڕیک بخات، بەڵکو خۆشی وەک سەندیکا و یەکیەتیە کرێکاریەکانی کرێکارانی لەسەر کاریش، دەرگیری کۆسپ و تەنگەشەی قورس و قەبەیە. لەگەڵ چوونە پێشەوەی بزوتنەەی کرێکاری بەگشتی و دریژەی ڕەوەندی کەڵەکەی سەرمایە و مودیلی ئابوری نیولیبرالیزم لە عێراق و کوردستاندا، ئەم لایەنەی خەباتی کرێکاری بەرجەستەتر دەبیتەوە وە زیاتر و زیاتر ڕۆلی لە بزوتنەوەی کریکاریدا بەهێز ئەبیت.

خەباتی کرێکارانی کەرتی ناجێگیر و کۆنتراکت و كرێی ڕۆژانە، و بێکاران

ڕیکخراوونەبوونی کرێکارانی کاری گرێبەست و کاری کرێی ڕۆژانە و کاتیی، و کرێکارانی کەرتی کاری نا جێگیر (العمالة الهشة)، وە جەماوەری فروانی بیکاران، کێشەیکی هەرە گەورەی ئەم تۆیژانەی چینی کرێکارە بە ژن و پیاوەوە. دیارە بەهۆی هەموو ئەو هۆکارانەی کە خەباتی سەندیکایی لە مەنگەنەداوە لە سەرتاسەری عیراقدا، وهەروەها  بەهۆکاری تایبەت بە خەباتی ئەم تۆیژگەلەی کرێکاران، تائێستا لە چوارچێوەی خەباتی سەندیکایدا خۆیان ڕێکنەخستووە.

فۆرم و شیوازی تایبەت بەریکخستنی خەباتی ئەم تۆیژانە لە ئیستادا جوراوجۆرە و زیاتر لە ڕێگەی تۆری ئینتیرنێتی و گروپی سۆشیاڵ میدیاییەوە بەڕیوە ئەچی، و زیاتریش لەکاتی کەمپێنی خەباتکارانە و خۆپێشاندان و ئاکسێۆنەکان و مانگرتنەکاندا بەرجەستە ئەبێتەوە. داوکاریەکانیان لە بەرامبەر بڕینی كری و موچە، یا داوای زیادکردنیان، و یا لەسەر بەرزکردنەوەی پلەی وەزیفی …. و هتد، وە لەسەروو هەمویانەوە بۆ دەستڕاگەیشتنیانە بە کار. خەباتی ئەم تۆیژانەی کرێکاران لەڕیگەی مانگرتن و خۆپێشاندان و “اعتصام” وە ئەنجام ئەدری. نمونەی بەرجەستەی ئەم خەباتکاریە کرێکارییە، مانگرتن و خۆپیشاندانەکانی ئەم دواییەی کرێکارانی گریبەست و کریی ڕۆژانە بوو کە زۆربەی شارەکانی ناورەاست و خواری عیراقی گرتەوە.

خۆپیشاندانی مامۆستایانی وانەبێژی خۆبەخش و دەرچوانی زانکۆ و ئینستیوتەکان، کە بێکارن، و “اعتصام” و کۆبونەوەی ئەندازیارانی بیکار، کە نزیک بە ساڵ نیوێکە لە بەغدا بەردەوامە، و ناڕەزایەتی و خۆپێشاندانەکانی کرێکاران و کارمەندان و مامۆستایانی کۆردستان  بەدژی نەدانی مووچە و ىڕینی، هەمووی دیاردەی خەباتی بەکۆمەلی ئەم تۆیژانەی کرێکاران و کارمەندان و بێکارنن.

‌هێزی سەرەکی  (ڕاپەرینی ئۆکتۆبەر)، کە  پتر لە ساڵ و نیویکە بە شیوازی جوراوجۆر بەردەوامە، ئەم  تۆیژانەی کریکاران بووە، بەوانەی کە کاری کاتیی و ڕۆژنەیان هەبووە  وە ئەوانەی کە بێکار بوون بە كچ و کۆڕەوە ، ئەمە جگە لە تۆێژیكی بەرینی زەحمەتکیشان و نەداران.

لە باری سیاسیەوە ئەم بەشە لە چینی کرێکار یەکسەر دەستیدایە خەباتیکی سیاسی و ڕادیکال بە دژی سەرجەم ڕژێمەکە، وە خەباتی ئابووری و داواکاریە ئابوریەکانی بۆ باشبژێوی و بەدستهێنانی کاری گونجاو و گوزەرانێکی ئاسوودە چووە دۆخی خەباتی سیاسی ڕاستەوخۆوە بە دژی ڕژیم و بۆ  کۆتایپێهێنانی. لەم ‌هەڵچوونە جەماوەریەدا  دایلەکتیکی پەیوەندی خەباتی ئابووری و سیاسی کرێکاران لە یەکەیکدا یەکانگیربووە بەکردەوە، بەڵام بەهۆی نەبوونی هیزی یەکگرتوویان و نەبوونی ڕیكخراوەی سەربەخۆیان کە ئاسۆییەکی ئازادیخوازانەی سۆشیالیستی کرێکاری گرتبێتەبەر، خەباتیان کەوتە ژیر فشار و پاڵەپەستۆی سەدویەک باڵ و ڕەوت و حزب و گروپی جوراو جۆری بورژوازی، بە ئیسلامی و قەمیەوە، بە بورژوا لیبرال و ڕیفۆرمیست و ئایدیای “نێشتمانی” بۆرژوازیەوە، ئەمە جگە لە لەشکری پان و بەرینی هەلپەرستان و نۆینەرانی حزبەکانی دەسەڵات و سیخوڕانیان. هەر هەموو ئەم لایەنانە لەسەرتاوە کەوتنە پرۆپاگەندەی “دژە سیاسی بوونی” ڕاپەرین، و دژە سۆشیالیزم و دژە ڕیکخراوبوون و حزبی بوونی کرێکاران و زەحمەتکێشان و نەدارن.

لە ماوەی یەک ساڵ و نیوی ڕاپەریندا ژیان و گوزەرانی کەسێکی کرێکار و بیكار و نەدار باشترنەبووە و خەباتی ئابوری کرێکاران و ئەم تۆیژانە کەوەتە ژیر باری قورسی سیاسەتی بورژوازی و فەراهەمهێنانی گۆرانکاری شکڵی لەدەسەڵاتدا لەسەرەوە و كێشمەکێشی نیوان باڵەکانی ڕژیم و ئۆبسیسۆنی بۆرژوازی. ئەمەش زیاتر بەهۆی ڕیکخراونەبوون و زاڵنەبوونی ئاسۆی سیاسی و سۆشیالسیتی  کرێکاری.

کێشەی ڕێکخراوبوونی ئەم تۆیژانە لە چینی کرێکار، گرێکۆڵەیەکی سەرەکی مەسەلی ڕیکخراووبوونی خەباتی چینی کرێکارە لە سەرتاسەری عیراقدا. هەر هەنگاویک لە ڕیکخراوبونی ڕیزی خەباتی ئەم تۆیژانە لە چینی کرێکار لە فۆرمی ڕیکخراوەیی جوراوجۆردا، بۆخۆی پێشرەوییەکە لە سەرجەم خەباتی چینایەتی کریکاراندا. وەڵامدانەوە بە کێشەی ڕیکخراوبوونی کریکارانی لە سەر کار و بیکار، وەڵام دانەوە بە کێشەی ڕێکخراوبوونی ژنانی کرێکار وەک تۆیژێکی دوو جار چەوساوەی کریکاران، و وەڵام بە کێشەی ڕێکخرابوونی پرۆلیتاری لاو، کچ و كۆڕ، و شیوازەکانی بەرەو پێشجوونی خەباتیان، ئەو چەڵینج و ئەرکە دەستبەجێیانەن کە پرۆلیتاریا  سوشیالیست و ڕەوتی مارکسیستی بزوتنەوەی کرێکاری ڕووبەروویەتی.

١٦-٥-٢٠٢١

[i] SOCIALISM FROM BELOW Copyright ©2001 ،net ISBN 0–916695–10-7 E-Book ISBN: 978-1-61397-422-3 Second Edition Editor: E Haberkern  Page 365

[ii] البيان الشيوعي – مقدمة ف. انجلز للطبعة الماىية عام 1890 ماركس انجلز مختارات في ثلاث مجلدات المجلد 1الجزء 1 دار التقدم 1980 ص 117 

عن Albadeel Alsheoi

اضف رد

لن يتم نشر البريد الإلكتروني . الحقول المطلوبة مشار لها بـ *

*

هذا الموقع يستخدم Akismet للحدّ من التعليقات المزعجة والغير مرغوبة. تعرّف على كيفية معالجة بيانات تعليقك.

x

‎قد يُعجبك أيضاً

ئێمە حزبی کۆمۆنستی شۆڕشگێر دادەمەزرێنین. ڕاپۆرتێکی زۆر کورت لەسەر ڕوداوێکی مێژوویی!

ئامادەکردنی - جەمال کۆشش ڕەوتی مارکسیستی نێو گەنجانی سۆشیالیست( دێر فونکە)، رۆژی شەممە ،١٠/٢/٢٠٢٤ لە ...

توندبونەوەی ناکۆکییەکانی سەرمایەداری  و قەیرانە ئیکۆلۆژییەکانی!

جەمال کۆشش کۆڕبەندی ئابوری داڤۆس   کۆڕبەندی داڤۆس، سروتێکی ناوازەی هەیە، وێنەیەکی چڕی خەونە دۆزەخیەکانی ...

 گۆڕان، لەناو (وەهمی)  گۆڕان!؟

عەبدوڵا ساڵح ئەنشتاین دەڵێ: شێتی ئەوەیە؛ چاوەڕوانی بەدەستهێنانی ئەنجامێکی نوێ بی لە تاقیکردنەوەیەک کە پێشتر ...

ئابووری جیهانی لە ساڵی ٢٠٢٣ و دواتر..

مـــــایکل ڕۆبەرتس* وەرگێڕانی لە ئینگلیزییەوە: عومەر خەتـــــات ئایا دۆخی ئابووری جیهان لە کۆتایی ساڵی ٢٠٢٣ ...

ڕێکخراوی بەدیلی کۆمۆنیستی پشتیوانی مامۆستایانی ناڕازی هەرێم لە بەغدا

ڕاپۆرت: هەرچەندە حکومەت و دەسەڵاتدارانی هەرێم بە هاوکاری حکومەتی ناوەندی بەغدا، ڕێگرییەکی زۆریان کرد لەوەی ...